Να προχωρήσει στην απόσυρση των προϊόντων της που φέρουν
απεικόνιση του Παρθενώνα υποχρεούται η Coca Cola Hellas! Όχι, η απόφαση
αυτή δεν οφείλεται σε παρέμβαση του Υπουργείου Πολιτισμού και των
αρμόδιων υπηρεσιών του, που εκ του νόμου ελέγχουν παρόμοιες υποθέσεις.
Πρόκειται για απόφαση του Συμβουλίου Ελέγχου Επικοινωνίας (ΣΕΕ), του
ανεξάρτητου φορέα που εξετάζει ζητήματα συμμόρφωσης των εταιρειών προς
τις διατάξεις του Ελληνικού Κώδικα Διαφήμισης – Επικοινωνίας (ΕΚΔ-Ε).
Στην προκειμένη περίπτωση, το ΣΣΕ, τόσο στην Πρωτοβάθμια Επιτροπή του
(στις 8 Αυγούστου) όσο και στην Δευτεροβάθμια (στις 16 Σεπτεμβρίου), έκρινε,
μετά από προσφυγή ανταγωνιστριών εταιρειών, πως η διαφημιστική
εκστρατεία της Coca Cola Hellas έρχεται σε αντίθεση με το άρθρο 1 του
Ελληνικού Κώδικα Διαφήμισης – Επικοινωνίας (ΕΚΔ-Ε), καθώς δεν είχε λάβει
την απαραίτητη άδεια για χρήση αναπαραστάσεων με οποιοδήποτε μέσο και
τρόπο των μνημείων που ανήκουν στο δημόσιο.
Για την ιστορία του πράγματος, παραθέτουμε το σχέδιο απόφασης που
κατέθεσε η Ενωτική Αγωνιστική Κίνηση, στις 4 Ιουλίου, για το θέμα αυτό,
προς το ΔΣ του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων:
Τις τελευταίες ημέρες κυκλοφόρησαν στην Αθήνα προϊόντα της πολυεθνικής εταιρείας Coca-Cola που φέρουν στην ετικέτα τους απεικονίσεις του Παρθενώνα, του Ηρωδείου και της Βουλής. Αντίστοιχα «συλλεκτικά» μπουκάλια του προϊόντος έχουν κυκλοφορήσει στη Θεσσαλονίκη, με απεικονίσεις του Λευκού Πύργου και της Ροτόντας, στα Δωδεκάνησα με απεικόνιση του κάστρου της Ρόδου, καθώς και στην Κρήτη με απεικονίσεις από τοιχογραφίες της Κνωσού.
Η ίδια η Coca‑Cola HBC (Coca‑Cola Hellenic Bottling Company), που πέτυχε το 2018 συγκρίσιμα καθαρά κέρδη 480,4 εκατ. ευρώ (αυξημένα κατά 6,8% σε σχέση με το 2017), αυτοπροβάλλεται «ως Μεγάλος Χορηγός της διεθνούς καμπάνιας προβολής του Ελληνικού τουρισμού από το Marketing Greece, “OH MY GREECE | UNLOCK THE FEELING”», μια εταιρεία του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) και του Ξενοδοχειακού Επιμελητήριου Ελλάδος (ΞΕΕ), ενώ προωθεί την αθηναϊκή της καμπάνια σημειώνοντας πως: «Η πρωτεύουσα, με την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, είναι ιδανική για καλοκαιρινούς περιπάτους, παρέα με μια παγωμένη Coca-Cola «ντυμένη» με σκηνές άρρηκτα συνδεδεμένες με την Αθήνα. Ο Παρθενώνας που δεσπόζει πάνω στον βράχο της Ακρόπολης, η αλλαγή φρουράς των ευζώνων έξω από το Μέγαρο της Βουλής, οι παραστάσεις στο ιστορικό Ηρώδειο, […] είναι μερικά μόνο από τα στοιχεία που κάνουν την πόλη να ξεχωρίζει».
Δεδομένου
θεωρούμε δεδομένο πως θα κινηθούν άμεσα όλες οι σχετικές διαδικασίες για την απόσυρση των σχετικών προϊόντων.
- ότι για την χρήση απεικονίσεων αρχαιολογικών χώρων και μνημείων απαιτούνται συγκεκριμένες διαδικασίες που ορίζονται με σαφήνεια από τις κείμενες διατάξεις, οι οποίες φαίνεται πως στην συγκεκριμένη περίπτωση αγνοήθηκαν, και
- ότι τα μνημεία του τόπου δεν μπορεί να χρησιμοποιούνται αυθαίρετα ως εργαλεία προβολής και διαφήμισης εμπορικών προϊόντων, με μοναδικό στόχο την καπήλευση του συμβολικού τους κεφαλαίου για τον προσπορισμό κερδών,
Το κείμενο αυτό δεν συγκέντρωσε την απαιτούμενη πλειοψηφία των μελών
του ΔΣ, καθώς διαφώνησαν με την έκδοσή του η ΕΣΔΑ, η Συνεργασία
Αρχαιολόγων και η Αυτόνομη Παρέμβαση. Στους συναδέλφους των παρατάξεων
αυτών δεν ήταν αρκετή η παράθεση εκ μέρους μας των κείμενων διατάξεων,
που προβλέπουν:
- τις προϋποθέσεις και διαδικασίες για την χορήγηση «άδειας παραγωγής, αναπαραγωγής και διάδοσης στο κοινό, με οποιονδήποτε τρόπο και μέσο, στα οποία συμπεριλαμβάνονται οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνίας, αντιγράφων και απεικονίσεων μνημείων που ανήκουν στο Δημόσιο […]. Η σχετική άδεια χορηγείται σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα έναντι τέλους που καταβάλλεται στο Τ.Α.Π. […] Η παραγωγή, αναπαραγωγή και διάδοση στο κοινό, για άμεσο ή έμμεσο οικονομικό ή εμπορικό σκοπό, αντιγράφων ή απεικονίσεων χωρίς άδεια τιμωρείται με την ποινή της παραγράφου 1 του άρθρου 66». (αρ. 46 του αρχαιολογικού νόμου 3028).
- την καταβολή ειδικού τέλους ανά απεικόνιση «Για τη χρήση απεικονίσεων για εμπορικούς και διαφημιστικούς σκοπούς (όπως λ.χ. σε ετικέτες, στάμπες, διαφημίσεις, φυλλάδια, υλικό συσκευασίας, ηλεκτρονικές κάρτες, λογότυπα, κ.α.)» (αρ. 4, παρ. 8 της ΥΠΠΟΤ/ΔΟΕΠΥ/ΤΟΠΥΝΣ/126463 – ΦΕΚ 3046/Β’/30.12.2011).
Βασικό επιχείρημα που προέβαλαν ήταν πως στον όρο «απεικόνιση» δεν
περιλαμβάνονται τα σχηματοποιημένα σχέδια των μνημείων που χρησιμοποίησε
η Coca Cola για την διαφημιστική της καμπάνια, άρα αυτά δεν εμπίπτουν
στις προβλέψεις του νόμου.
Δεν πείστηκαν ούτε από την Αιτιολογική Έκθεση της τελευταίας
τροποποίησης του σχετικού άρθρου του Αρχαιολογικού Νόμου (άρ. 15 του ν.
4598/2019 – ΦΕΚ 36 Α΄/01.03.2019) που σημειώνει πως «προκειμένου να
αποκλειστεί το ενδεχόμενο παρερμηνειών σχετικά µε το πεδίο εφαρμογής της
τροποποιούμενης διάταξης, µε το άρθρο 15 διαγράφονται οι όροι
«φωτογραφίες, video», προκειμένου να µη θεωρηθεί εσφαλμένως
ότι ο όρος απεικονίσεις περιλαμβάνει αποκλειστικώς και μόνον φωτογραφίες
και βίντεο, αλλά αντιθέτως είναι εξ ορισμού ευρύς και εξελισσόμενος».
Το ζήτημα προφανώς και δεν εξαντλείται σε ερμηνευτικές
ασκήσεις για τον όρο «απεικόνιση» ούτε είναι πρωτίστως νομικό, αλλά
πολιτικό.
Διότι στην περίπτωση της καμπάνιας της Coca Cola έχουμε ένα
πραγματικό γεγονός, που ξεπερνά τη συζήτηση για το πόσο πιστή ή
αφαιρετική είναι η απεικόνιση των μνημείων που περιέλαβε στην
διαφημιστική της εκστρατεία: μια πολυεθνική εταιρεία αξιοποιεί τον
μνημειακό πλούτο της χώρας με σαφές εμπορικό/διαφημιστικό περιεχόμενο
και με αποκλειστικό σκοπό την αύξηση της κερδοφορίας της. Μια εταιρεία
χρησιμοποιεί τα μνημεία, έναν δημόσιο δλδ. πόρο, προς ίδιον οικονομικό
όφελος, εξηγεί η ίδια σε κείμενό της
πως τα μνημεία είναι τα συγκεκριμένα και όχι γενικώς και αορίστως ένας
ναός ή ένα θέατρο και παρόλα αυτά δεν ακολουθεί τις διαδικασίες
χορήγησης άδειας ούτε βέβαια πληρώνει τίποτα στο ελληνικό δημόσιο!
Το ανησυχητικό, ωστόσο, από την υπόθεση αυτή είναι πως και
εντός της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας φαίνεται να διαμορφώνεται μια τάση που
κινείται σε μια πιο «χαλαρή» αντιμετώπιση του θέματος, δοκιμάζοντας
ερμηνευτικές ακροβασίες που κατατείνουν στην απεμπόληση των δικαιωμάτων
του δημοσίου επί των μνημείων!
Από την πλευρά μας θα είμαστε σαφείς: κάθε προσπάθεια να πληγεί ο
πυρήνας του δικαιώματος του ελληνικού δημοσίου (του ΥΠΠΟΑ) επί των
μνημείων, δικαιώματος που υπάρχει ακριβώς με στόχο να τα προστατεύει
αλλά και να διασφαλίζει την αξιοποίηση ή και εκμετάλλευση τους για την
ικανοποίηση συλλογικών αναγκών, θα μας βρίσκει σταθερά αντίθετους.
Δεν γνωρίζουμε αν η υπόθεση Coca Cola – Παρθενώνας θα έχει συνέχεια και αν θα υλοποιηθεί η σκέψη μίας εκ των ανταγωνιστριών εταιρειών να στραφεί ποινικά εναντίον και του Υπουργείου Πολιτισμού
Υποπτευόμαστε, ωστόσο, πως το ευρύτερο ζήτημα που έχει ανακύψει θα μας απασχολήσει και πάλι σύντομα.
Πηγή: ΕΑΚ ΥΠΠΟ
